Zagrożenie ze strony kleszczy: więcej niż swędzenie
Kleszcze, mimo swoich niewielkich rozmiarów, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Te pajęczaki, powszechnie występujące w lasach, parkach, a nawet na miejskich terenach zielonych, mogą być nosicielami wielu niebezpiecznych patogenów. Do najczęściej występujących i budzących największy niepokój chorób przenoszonych przez kleszcze należą borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Zrozumienie specyfiki tych schorzeń, objawów, metod diagnostyki i profilaktyki jest kluczowe dla ochrony naszego zdrowia.
Borelioza: podstępna infekcja bakteryjna
Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, jest wieloukładową chorobą bakteryjną wywoływaną przez krętki z rodzaju Borrelia. Najczęściej przenoszoną przez zakażonego kleszcza pospolitego (Ixodes ricinus). Charakterystycznym objawem wczesnego stadium boreliozy jest rumień wędrujący, który pojawia się w miejscu wkłucia kleszcza, zwykle w ciągu kilku dni do kilku tygodni po ugryzieniu. Rumień ma postać powiększającej się, czerwonej plamy z centralnym przejaśnieniem. Niestety, nie u każdego zakażonego pojawia się ten symptom, co utrudnia wczesne rozpoznanie.
Objawy boreliozy i jej stadia
Nieleczona borelioza może postępować, prowadząc do rozwoju objawów w późniejszych stadiach. Mogą one obejmować bóle stawów, zapalenie stawów, zaburzenia neurologiczne (np. bóle głowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nerwów obwodowych, drętwienie), problemy kardiologiczne (np. zaburzenia rytmu serca) oraz zmiany skórne (np. zanikowe zapalenie skóry kończyn). Rozpoznanie boreliozy opiera się na badaniach serologicznych, które wykrywają przeciwciała przeciwko Borrelia we krwi. Ważne jest, aby pamiętać, że pozytywny wynik testu nie zawsze oznacza aktywną infekcję, dlatego interpretacja wyników powinna być zawsze dokonana przez lekarza.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM): atak na układ nerwowy
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to ostra choroba wirusowa atakująca centralny układ nerwowy. Wywoływana jest przez wirusa należącego do rodziny Flaviviridae, który jest przenoszony przez zarażone kleszcze z rodzaju Ixodes. Okres inkubacji wirusa KZM wynosi zazwyczaj od 7 do 14 dni po ugryzieniu, choć może trwać nawet do 28 dni. Wirus ten jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ może prowadzić do ciężkich uszkodzeń mózgu i rdzenia kręgowego.
Przebieg KZM i możliwe konsekwencje
KZM najczęściej przebiega dwuetapowo. Pierwszy etap charakteryzuje się objawami grypopodobnymi: gorączką, bólami mięśni, stawów i głowy, nudnościami oraz zmęczeniem. Po okresie pozornej poprawy, u części zakażonych pojawia się drugi etap, który objawia się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu lub zapaleniem rdzenia kręgowego. Objawy mogą obejmować silne bóle głowy, gorączkę, sztywność karku, światłowstręt, zaburzenia świadomości, drgawki, niedowłady, paraliże, a nawet śmierć. Niestety, na KZM nie ma swoistego leczenia przyczynowego – stosuje się jedynie leczenie objawowe. Jedyną skuteczną metodą profilaktyki jest szczepienie przeciwko KZM.
Profilaktyka: jak unikać ugryzień i konsekwencji
Najlepszą metodą ochrony przed chorobami odkleszczowymi jest unikanie kontaktu z kleszczami. Podczas pobytu w miejscach, gdzie mogą występować kleszcze (lasy, parki, wysoka trawa), należy stosować środki odstraszające kleszcze (repelenty) zawierające substancje takie jak DEET czy ikarydyna. Zaleca się noszenie jasnych ubrań, które ułatwiają zauważenie kleszcza, a także długich rękawów i nogawek wpuszczonych w skarpety. Po powrocie z terenów potencjalnie zakażonych, należy dokładnie obejrzeć całe ciało, szczególnie miejsca takie jak zgięcia łokci, kolan, pachy, pachwiny oraz skórę głowy.
Co zrobić po ugryzieniu kleszcza?
Jeśli zauważysz przyczepionego kleszcza, należy go usunąć jak najszybciej, aby zminimalizować ryzyko transmisji patogenów. Kleszcza należy chwycić jak najbliżej skóry pęsetą i delikatnie wyciągnąć ruchem obrotowym. Nie należy go smarować tłuszczem, przypalać ani wyciskać, ponieważ może to spowodować uwolnienie zainfekowanej treści do krwiobiegu. Po usunięciu kleszcza, miejsce wkłucia należy zdezynfekować. Warto obserwować miejsce ugryzienia przez około miesiąc pod kątem pojawienia się rumienia. W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
